ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΔΟΝΑΤΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΕΑ

Την Τρίτη, 5 Φεβρουαρίου 2013, το σχολείο μας επισκέφθηκε τον ιερό ναό του Αγίου Δονάτου στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας, τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας και το χωριό Βέλιανη.

Τους μαθητές ξενάγησε στον Άγιο Δονάτο ένας εκ των ιερέων του ναού και τους μοίρασε και μικρές εικονίτσες του Αγίου.

Στο χώρο της Ελέας η ξενάγηση έγινε από τον αρχαιολόγο κ. Στέφανο Βασιλειάδη.

Κατόπιν κατεβήκαμε στο χωριό Βέλιανη όπου τα παιδιά έφαγαν και έπαιξαν.

Θερμά ευχαριστούμε όλους όσους μας βοήθησαν στην επιτυχή έκβαση της επίσκεψης και ιδιαιτέρως το συνταξιούχο εκπαιδευτικό κ. Γεώργιο Λώλο, που ως υπεύθυνος εκ μέρους του Δήμου Σουλίου για τη Βέλιανη είχε φροντίσει να καθαριστεί ο δρόμος που οδηγεί στο κάστρο. Άστραφτε επίσης από καθαριότητα και το ρέμα του χωριού! Κυριολεκτικά θα μπορούσαμε να τραγουδήσουμε για το ρέμα αυτό το τραγουδάκι: "Το νερό στο ρέμα γάργαρο κυλάει!"

Από τα Πρωτάκια του Α΄1 ήρθαν μόνο 14. Κάποια γιατί δεν τα άφησαν οι γονείς τους και άλλα γιατί οι ιώσεις βρίσκονται σε έξαρση. Όσα πάντως ήρθαν έμειναν κατενθουσιασμένα και σίγουρα εισέπραξαν πολλά θετικά μηνύματα γνωρίζοντας τη ζωή και την ιστορία του τόπου τους. Με κατανυκτική προσήλωση παρακολούθησαν τον ιερέα του Αγίου Δονάτου να τους μιλά και για τον Άγιο και για το ναό, άναψαν τα κεράκια τους και προσκύνησαν τα λείψανα του Αγίου Δονάτου. Μένοντας μάλιστα στο ναό και μετά την έξοδο των παιδιών των άλλων τάξεων περιεργάστηκαν τις αγιογραφίες και πολλά εντόπισαν τον άγιο που φέρουν το όνομά του. Την Αγία Αικατερίνη, τον Άγιο Φώτιο, τον Άγιο Δημήτριο. Είδαν επίσης στον τρούλο τον Παντοκράτορα και στο ιερό την Πλατυτέρα των Ουρανών, την Παναγίτσα δηλαδή να κρατά το μικρό Χριστό. Ιδιαίτερη αναφορά κάναμε στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, το και Δάσκαλο του Γένους.

Κατόπιν στο προαύλιο του ναού πήραν το κολατσιό τους ανάμεσα στο Διονύσιο το Φιλόσοφο, τον καλόγερο Σαμουήλ και το Ηρώο του Σουλίου.

Μεγάλο επίσης ενθουσιασμό έδειξαν τα παιδιά φτάνοντας στην Ελέα, την πρώτη πρωτεύουσα των Θεσπρωτών. Με περιέργεια κοίταζαν τα εντυπωσιακά τείχη της αρχαίας πόλης, πάχους 4 μέτρων! και τη μνημειώδη πύλη. Ο αρχαιολόγος, κ. Βασιλειάδης, ενημέρωσε για κάθε λεπτομέρεια που βλέπαμε και εξηγούσε με κατατοπιστικό τρόπο την ιστορία του χώρου.

Βέβαια για τα Πρωτάκια οι έννοιες της ξενάγησης ήταν αρκετά δύσκολες αφού δεν έχουν ακόμη διδαχτεί σχετικές ιστορικές έννοιες. Απέκτησαν όμως πολύτιμα βιώματα από τη ζωντανή τους επαφή με ένα τόσο ωραίο αρχαιολογικό χώρο, μια ολάκερη αρχαία πολιτεία, που σίγουρα όταν στην Τετάρτη Τάξη διδαχτούν την ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας θα έχουν πολύ περισσότερες προσλαμβάνουσες παραστάσεις από άλλα παιδιά που δεν είχαν τέτοια ευκαιρία.

Ένα μάλιστα που είμαι σίγουρη ότι δε θα ξεχάσουν είναι το θρανίο της αρχαίας Αγοράς. Το πέτρινο θρανίο που διέτρεχε τη στοά της Αγοράς γύρω γύρω!

Μας δόθηκε επίσης η ευκαιρία να γνωρίσουμε και κάποια πράγματα για τη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου. Όπως για παράδειγμα τη σκιλοκρεμμύδα. Και πολλά ήταν τα χεράκια που έκοβαν τις πρώτες ανεμώνες της χρονιάς.

Ο καιρός ευτυχώς ήταν τέλειος αν και λίγο ζεσταθήκαμε προσπαθώντας από το κέντρο της Ελέας να επιστρέψουμε επάνω στην Πύλη. Εκεί κάποια Πρωτάκια ανακάλυψαν πως είχαν βαρύνει και οι τσάντες τους! Πού να αντέξουν τα μικρά τους ποδαράκια τόσο περπάτημα; Πάντως χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα και κυρίως χωρίς ατύχημα (παρά τις σκανταλιές μερικών μερικών και ονόματα δε λέμε). Σε επόμενη όμως εκδρομή οι μερικοί μερικοί θα πρέπει να δώσουν το λόγο τους ότι θα ακούν τη δασκάλα και θα είναι συνεχώς κοντά της.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ και προς τους γονείς που φρόντισαν για σωστά παπούτσια (καθώς ο τόπος ήταν κατηφορικός και με πολλές πέτρες) αλλά και που όλα τα παιδιά είχαν σακίδια περασμένα στην πλάτη. Και σίγουρα έλαβαν τα μέτρα τους και για τη σωστή πρωινή διατροφή των παιδιών αφού κανένα δε διαμαρτυρήθηκε πως ζαλίζεται παρά τη μακρινή διαδρομή.

Να είμαστε λοιπόν καλά να ξαναπάμε εκδρομούλα. Και ελπίζουμε στην επόμενη να έρθουν όλα τα παιδιά γιατί οι εκδρομές αυτές δεν είναι απλά για λόγους ψυχαγωγίας μα κύρια υπηρετούν διδακτικούς σκοπούς. Και πολύ καλύτερα από το μάθημα στην τάξη. Τα παιδιά έχουν τεράστια οφέλη από τις εκδρομές αυτού του τύπου, τις διδακτικές επισκέψεις, και γι' αυτό και το υπουργείο Παιδείας επιμένει στη σωστή επιλογή των χώρων και δίνει μεγάλη βαρύτητα στην υλοποίηση αυτών των επισκέψεων ως δείκτη ποιότητας της αγωγής που προσφέρει ένα σχολείο.

Διαβάστε περισσότερα για την αρχαία Ελέα εδώ:

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2587

που καταστράφηκε στα 167 π.Χ. από τις ρωμαϊκές λεγεώνες του Αιμίλιου Παύλου, μαζί με δεκάδες ακόμη πόλεις της Ηπείρου και μάλιστα ταυτόχρονα και εντός ολίγων ωρών και μόλις στα 2002 μ.Χ. άρχισαν οι εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου και αφού η ανασκαφή είχε ξεκινήσει από το 1985. Ήμασταν δε τυχεροί γιατί ο αρχαιολόγος που μας συνόδευε είχε λάβει μέρος ο ίδιος στις εργασίες ανάδειξης και ήξερε σαν το σπίτι του την Ελέα. Και όσα βλέπαμε εμείς και όσα βρίσκονται κάτω από το χώμα! Γιατί έκπληκτοι τον ακούσαμε να μας λέει για τις αμέτρητες πέτρες που είχαν σκεπάσει το χώρο (από την καταστροφή των Ρωμαίων αλλά και τη φθορά του χρόνου) και που οι αρχαιολόγοι τις έθαψαν και έκαναν επιχωμάτωση για να είναι ο χώρος προσβάσιμος. Και όλα αυτά με τα χέρια, μηχανήματα ήταν αδύνατον να μπουν στο χώρο της πόλης!

Τι να πούμε; Νιώθουμε βαθύτατα συγκινημένοι που η επίπονη εργασία αμέτρητων ανθρώπων μάς έδωσε το προνόμιο να γευτούμε λίγο από το αρχαίο κλέος των προγόνων μας!

Βρείτε την Ελέα στο χάρτη. (πολύ κοντά στη σημερινή Παραμυθιά)

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2587

Ο οχυρωμένος οικισμός, ανατολικά του σύγχρονου χωριού Χρυσαυγή του Δήμου Παραμυθιάς, γνωστός ως ''Καστρί Βέλιανης'', βρίσκεται σε φυσικά οχυρό πλάτωμα (υψόμετρο 500 μ.) ενός πρόβουνου του ορεινού όγκου των βουνών της Παραμυθιάς, από όπου παρέχεται η δυνατότητα ελέγχου του συνόλου σχεδόν της κοιλάδας Αχέροντα - Κωκυτού, η οποία αποτελούσε το territorium της αρχαίας πόλης.

Η ίδρυσή του τοποθετείται, με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα και τις αρχαίες πηγές, στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.Χ., εποχή κατά την οποία οι Θεσπρωτοί συνοικίζονται για πρώτη φορά σε οργανωμένες πόλεις.

Τα νομισματικά σύμβολα της πόλης, που σχετίζονται με την Περσεφόνη και τον Άδη, υποδηλώνουν ότι το γνωστό ''Νεκρομαντείο'' στις εκβολές του Αχέροντα στο Ιόνιο, όπου και ο ''Ελέας λιμήν'' των αρχαίων συγγραφέων και γεωγράφων στο σημερινό όρμο της Αμμουδιάς, βρισκόταν υπό την επιρροή της Ελέας.

Η Ελέα διετέλεσε έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών από την ίδρυσή της μέχρι και το 335 - 330/325 π.Χ. περίπου, εποχή κατά την οποία η έδρα του Κοινού μεταφέρεται στη Γιτάνη. Τα φυσικά και τεχνητά όρια -οι απόκρημνες πλαγιές στα βόρεια, δυτικά και νότια, καθώς και το ανατολικό τμήμα του τείχους- και η μορφολογία του εδάφους αποτέλεσαν τους βασικούς άξονες, πάνω στους οποίους διαμορφώθηκε ο πολεοδομικός ιστός της αρχαίας Ελέας.

Ο οικισμός συνεχίζει να ακμάζει και κατά την ελληνιστική περίοδο. Την εποχή αυτή οριοθετείται ο χώρος της αγοράς με την κατασκευή στοάς (κτήριο 29) και λίθινου θεάτρου. Η κατοίκηση την περίοδο αυτή επεκτείνεται και έξω από τα τείχη, κυρίως στη νότια πλευρά.

Ο αρχαίος οικισμός της Ελέας καταστράφηκε και εγκαταλείφτηκε οριστικά το 167 π.Χ. από τους Ρωμαίους μαζί με τις υπόλοιπες μεγάλες πόλεις της Θεσπρωτίας, όπως μαρτυρούν τα εκτεταμένα στρώματα καταστροφής των ανασκαμμένων κτηρίων. Στα νεότερα χρόνια η επίπεδη έκταση του οικισμού χρησιμοποιήθηκε συστηματικά για καλλιέργειες, ενώ κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών για στάβλισμα και βοσκή ζώων.

Ανασκαφές ξεκίνησαν στο χώρο το έτος 1985.


Οι περιορισμένου χαρακτήρα έρευνες, που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα στο χώρο, έχουν φέρει στο φως ένα ναό (κτήριο 2),


ένα δημόσιο πιθανόν κτήριο (κτήριο 12) και την περιοχή της αγοράς.


Σε όλη την έκταση του οικισμού διατηρούνται ορατά στην επιφάνεια οικοδομικά λείψανα, ενώ με τις συστηματικές εργασίες καθαρισμού αποκαλύφτηκαν και άλλα. Καθαρισμός πραγματοποιήθηκε και στο τείχος του οικισμού και στην περιοχή του θεάτρου, ενώ διενεργήθηκαν και περιορισμένες αναστηλωτικές εργασίες. Τέλος διανοίχτηκε δρόμος προσπέλασης στο χώρο και περιμετρικός διάδρομος γύρω από το τείχος.

Από το Σεπτέμβριο του 2002 ξεκίνησαν εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου στα πλαίσια του Γ΄Κ.Π.Σ. - ΠΕΠ Ηπείρου. Τον Ιούνιο του 2003 ολοκληρώθηκε η εκπόνηση της οριστικής μελέτης ανάδειξης. Στο έργο περιλαμβάνονται περίφραξη του χώρου, δημιουργία χώρου στάθμευσης και φυλακίου-κτηρίου εξυπηρέτησης των επισκεπτών, εγκατάσταση δικτύων ηλεκτροδότησης, ύδρευσης και πυρασφάλειας, αποψιλώσεις, αποχωματώσεις, τακτοποίηση του διάσπαρτου οικοδομικού υλικού, δημιουργία μονοπατιού περιήγησης με ενημερωτικές πινακίδες και χώρων θέασης για τους επισκέπτες καθώς και έκδοση ενημερωτικού φυλλαδίου - οδηγού.



Χρονολόγηση 360 π.Χ. - 167 π.Χ.

ΕΛΕΑ - περιγραφή:

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=2587

Ισχυρή πολυγωνική οχύρωση περιβάλλει την πόλη της Ελέας από τα ανατολικά και βόρεια, ενώ τμήματα τείχους υψώνονται μόνο στα βατά σημεία της φυσικά οχυρής βορειοδυτικής, δυτικής και νότιας πλευράς. Ο χώρος εντός των τειχών καλύπτει έκταση 105 περίπου στρεμμάτων και διαμορφώνεται με αναλημματικούς τοίχους σε βαθμιδωτά άνδηρα.

Δύο κύριες πύλες, μία στα ανατολικά και μία στα δυτικά, εξασφάλιζαν την απρόσκοπτη επικοινωνία του οικισμού, ενώ μια τρίτη πυλίδα εντοπίζεται στη βόρεια πλευρά. Η ανατολική πύλη είναι μνημειώδης.


Τα τείχη ακολουθούν το πολυγωνικό σύστημα τειχοποιίας με λιγότερο ή περισσότερο επιμελημένη κατασκευή. Είχαν μήκος 1550 μ. Ως υλικό έχει χρησιμοποιηθεί ο ασβεστόλιθος που αφθονεί στην περιοχή. Κατασκευαστικά ακολουθείται το σύστημα δύο παράλληλων μεταξύ τους παρειών - όψεων κτισμένων με γωνιόλιθους, το ενδιάμεσο κενό των οποίων πληρώνεται με μικρότερους λίθους. Εσωτερικά το τείχος είναι ενισχυμένο με εγκάρσια ζεύγματα (δεσιές), προκειμένου να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη αντοχή, όπως διακρίνεται στην καλύτερα σωζόμενη ανατολική πλευρά.

Επιμελέστερη τειχοποιία παρουσιάζει η ανατολική πλευρά της οχύρωσης και ιδιαίτερα το τμήμα γύρω από την ανατολική πύλη.


Εντυπωσιακή είναι στο σημείο αυτό η κατάσταση διατήρησης των τειχών, τα οποία σώζονται σε ύψος 7 μ., ενώ το πάχος τους φτάνει τα 4 μ. Στο βορειοανατολικό τμήμα του περιβόλου προβάλλει πύργος τραπεζοειδούς κάτοψης. Σε εξαιρετικά καλή κατάσταση διατηρείται και τμήμα του τείχους στο κέντρο της νότιας πλευράς: έχει πάχος 3,90 μ., ενώ σώζεται σε ύψος 5 μ.

Τα τείχη της Ελέας μπορούν με σχετική ασφάλεια, με βάση τα ιστορικά και τα αρχαιολογικά δεδομένα, να χρονολογηθούν στην εποχή ίδρυσης της πόλης στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.Χ.

Το βορειοανατολικό τμήμα του οικισμού, αυτό δηλαδή που εκτείνεται από τα βορειοανατολικά τείχη μέχρι το ναό και την περιοχή όπου τοποθετείται η αγορά, βάσει των στοιχείων που διαθέτουμε, φαίνεται ότι ήταν αδόμητο. Είναι πιθανό να αποτελούσε μία περιοχή ελεύθερη από οικοδομήματα είτε για αμυντικούς λόγους είτε ακόμη για την εξασφάλιση μελλοντικού οικιστικού ζωτικού χώρου.

Η αρχιτεκτονικά διαμορφωμένη περιοχή βρίσκεται στο δυτικό μισό του οικισμού. Ο οικισμός διευθετείται χωροταξικά βάσει του άξονα της κύριας οδικής αρτηρίας, η οποία φαίνεται να το διασχίζει κατά μήκος από νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά.

Οι αναλημματικοί τοίχοι διαμορφώνουν τον οικισμό σε μικρότερα και μεγαλύτερα άνδηρα, εξομαλύνοντας τις έντονες κλίσεις του πλατώματος και ορίζοντας συγχρόνως οικοδομικές νησίδες. Παρουσιάζουν κατά περίπτωση περισσότερο ή λιγότερο ισχυρή -πολυγωνική κατά κύριο λόγο- τοιχοποιία, ενώ σε πολλά παραδείγματα χρησιμοποιούνται παράλληλα και ως τοίχοι των διαφόρων οικοδομημάτων του οικισμού.

Όσον αφορά την αρχιτεκτονική, ως δομικό στοιχείο έχει χρησιμοποιηθεί ο ασβεστόλιθος της περιοχής, που εξορύσσεται ενίοτε επί τόπου, σε μορφή όγκων που επιβάλλουν τον πολυγωνικό τρόπο δόμησης. Η θεμελίωση γινόταν με πολυγωνικούς ή ορθογώνιους γωνιόλιθους, ενώ μικρότερες πέτρες γέμιζαν τα κενά μεταξύ τους. Για τους εσωτερικούς τοίχους χρησιμοποιούνται είτε γωνιόλιθοι είτε δύο παράλληλες σειρές λίθων. Το υψηλότερο τμήμα των τοίχων φαίνεται ότι αποτελούσαν ωμές πλίνθοι, οι οποίες ενισχύονταν με ξυλοδεσιές. Στα ανασκαμμένα οικοδομήματα έχουν βρεθεί διάσπαρτα θραύσματα κεραμιδιών, προφανή υπολείμματα κεραμοσκεπών στεγών.

Στους πρόποδες των βουνών της Παραμυθιάς και στα χαμηλότερα υψώματα που κλείνουν από τα νότια την κοιλάδα του Κωκυτού, παρατηρείται μία ιδιαίτερα μεγάλη πυκνότητα οχυρωματικών περιβόλων των ύστερων κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, οι οποίοι σχετίζονται με την Ελέα. Ενδεικτικά αναφέρονται τα κάστρα της Παραμυθιάς στα βόρεια, το κάστρο του Σεβαστού στο λόφο Λιμινάρι στα δυτικά και το κάστρο του Αγ. Δονάτου Ζερβοχωρίου ανατολικά της Ελέας.

Το βίντεο που έφτιαξα για την εκδρομή μας στην αρχαία Ελέα!

Δείτε το στο youtube για μεγαλύτερη εικόνα και επιλέξτε τη μέγιστη ανάλυση!

Συγχαρητήρια, Άρη! Εκπληκτική εργασία!