Η Μυρτις ζωντανευει 2.440 χρονια μετα το θανατο της

"Ζωντανεύει" 2.440 χρόνια μετά τον θάνατό της και δείχνει το πρόσωπό της για πρώτη φορά χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία. Η 11χρονη Μύρτις

Τα μαλλιά της είναι κοκκινωπά. Τα μάτια της καστανά. Τα δόντια της ελαφρώς πεταχτά. Η μύτη της ίσια. Τίποτα στο πρόσωπό της δεν μαρτυρά ότι έζησε και πέθανε πριν από 2.440 χρόνια.

Το όνομά της Μύρτις. Ενα απο τα πολλά θύματα του τυφοειδούς πυρετού που αφάνισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αθήνας στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. και μαζί τον σπουδαίο αθηναίο πολιτικό Περικλή. Ηταν μόλις 11 ετών όταν έχασε τη ζωή της και τάφηκε βιαστικά σε έναν ομαδικό τάφο μαζί με ακόμη 150 ανθρώπους. Το κρανίο της, που διατηρήθηκε σε άριστη κατάσταση, αποκαλύπτει το πρόσωπό της. Και γίνεται το πρώτο παιδί που ανακτά τη φυσιογνωμία του με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, ενώ μας φέρνει πιο κοντά στην εικόνα των κατοίκων της αρχαίας Αθήνας. «Πρόκειται για ένα κορίτσι περίπου 11 ετών και το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι είχε ορθοδοντικό πρόβλημα: λόγω της συνύπαρξης παιδικών και μονίμων δοντιών δημιουργούνταν συνωστισμός στην άνω γνάθο και οι κυνόδοντες ήταν εκτός τόξου», λέει στα «ΝΕΑ» ο επίκουρος καθηγητής Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλης Παπαγρηγοράκης, που είναι και η ψυχή της διεπιστημονικής ιδέας της ανασύστασης του προσώπου της Μύρτιδος, η οποία έγινε από όλους τους συντελεστές αφιλοκερδώς και παρουσιάστηκε χθες σε εκδήλωση στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης. «Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κάτι χαρακτηριστικό που να τη διαφοροποιεί από ένα παιδί της ηλκίας του», εξηγεί.

Πόσο κοντά στην πραγματικότητα είναι όμως το πρόσωπο που ζωντάνεψε πάνω στο αρχαίο κρανίο; «Επειδή το κρανίο είναι ανέπαφο και έχει την κάτω γνάθο και όλα τα δόντια, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είμαστε πολύ κοντά στην πραγματική της μορφή», υποστηρίζει ο κ. Παπαγρηγοράκης. «Ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να αναπλασθούν τα αυτιά και η μύτη, για την οποία στηριχθήκαμε στο σχήμα της ρινικής κοιλότητας. Οσο δε για τα χρώματα που επιλέξαμε, βασιστήκαμε σε εκείνα των ανθρώπων της εποχής. Για να βρούμε τα αυθεντικά θα έπρεπε να γίνει ανάλυση του DΝΑ της, διαδικασία ιδαιτέρως κοστοβόρα».

Τι μαθαίνουμε λοιπόν για τον αρχαίο ελλη νικό κόσμο βλέποντας την Μύρτιν; «Δεν έχουμε αλλάξει σχεδόν καθόλου εδώ και 4.000 χρόνια στην περιοχή του σπλαγχνικού κρανίου (σ.σ. πρόσωπο), έχει όμως αλλάξει ο προσανατολισμός της ανάπτυξης του εγκεφαλικού κρανίου. Οσο περνούν τα χρόνια δηλαδή το κρανίο μας έρχεται πιο μπροστά, ενώ το πρόσωπό μας μικραίνει. Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε πως δεν γνωρίζουμε αν η Μύρτις ήταν Αθηναία, μπορεί να ήταν και δούλη από άλλη περιοχή, οπότε έχουμε μπροστά μας μια νεαρή κάτοικο της Αθήνας, όχι μία μετά βεβαιότητος Αθηναία».

Το κρανίο της Μύρτιδος δεν επελέγη τυχαία μεταξύ οκτώ παιδικών κρανίων. Ηταν το καλύτερα διατηρημένο, χωρίς oστικές απώλειες, και επιπλέον είχε ατόφια την κάτω γνάθο και όλα τα δόντια. Το φύλο της μαρτυράται από το πιγούνι της, που δεν είναι τόσο έντονο όσο των αγοριών, τα «μαλακά» τόξα στην περιοχή των φρυδιών και τη διάμετρο των κυνοδόντων της που είναι μικρότερος σε σχέση με τον αγοριών. Οσο για την ηλικία της; «Μίλησαν» η ανατολή των μόνιμων δοντιών και η μορφολογία των ακρορριζίων τους.

Ποια ήταν όμως πραγματικά η Μύρτις; «Ενα από τα χιλιάδες ανώνυμα θύματα του φοβερού λοιμού που έπληξε την Αθήνα στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου», επισημαίνει η αρχαιολόγος Εφη ΜπαζιωτοπούλουΒαλαβάνη, η οποία και ανέσκαψε τον ομαδικό τάφο που βρέθηκε η Μύρτις. «Φαίνεται πως το παιδί αυτό υπήρξε ένα απλό, ανώνυμο παιδί, που γεννήθηκε γύρω στο 440 π.Χ., πρόλαβε να αντικρίσει τον Παρθενώνα που μόλις είχε τελειώσει αλλά έζησε και την αρχή του πολέμου. Ηταν ένα κορίτσι που έτρεχε ανέμελο και ξυπόλητο μαζί με τα άλλα παιδιά στους χωμάτινους, στενούς δρόμους της πόλης. Την ονομάσαμε Μύρτιν». Γιατί όμως επιλέχθηκε αυτό το όνομα για την 11χρονη μικρή; «Επιλέξαμε ένα όνομα δισύλλαβο και εύηχο, που επιπλέον υπάρχει ακόμα με διαφορετική κατάληξη», εξηγεί ο κ. Παπαγρηγοράκης.

Ο λοιμός, που έπληξε την Αθήνα από το 430 έως το 426 π.Χ., κόστισε τη ζωή σε 50.000 ανθρώπους. Γέμισαν τάφους πολλές γωνιές της Αθήνας- από την Πειραιώς έως την Πανεπιστημίου (κάτω από το πολυκατάστημα Αttica). Και έγινε αιτία οι Αθηναίοι να ξεχάσουν τα ιερά και τα όσιά τους και να ρίχνουν σε ομαδικούς λάκκους τους νεκρούς τους.

Η ταυτότητά του ωστόσο παραμένει άγνωστη έως ότου «μιλήσουν» τα δόντια των νεκρών του ομαδικού τάφου που βρέθηκε επί των οδών Πειραιώς και Ιεράς Οδού και απέδειξε πως ο λοιμός που χτύπησε την Αθήνα κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου ήταν ιστορικό γεγονός.

Η έρευνα του επίκουρου καθηγητή Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μανώλη Παπαγρηγοράκη αποδεικνύει πως το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για τυφοειδή πυρετό.

Ασθένεια που προκαλεί στα θύματά του πονοκέφαλο, πυρετό, εξανθήματα και διάρροια.

Για να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα οι επιστήμονες μελέτησαν τον πολφό των δοντιών των νεκρών, καθώς στην πολφική κοιλότητα διατηρείται στεγανό και ανεπηρέαστο το DΝΑ από εξωτερικές επιμολύνσεις. Και εντόπισαν πως το μικρόβιο ήταν Salmonella enterica serovar Τyphi που είναι υπεύθυνο για την εκδήλωση τυφοειδούς πυρετού.

Ο Λυσίας


Ο Λυσίας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ρήτορες της αρχαιότητας. Γεννήθηκε το 459 π.Χ. στην Αθήνα. Ο πατέρας του ήταν ο Κέφαλος, επιφανής και πλούσιος Συρακόσιος, ενώ παππούς του ο Λυσανίας. Είχε αδερφούς τον Πολέμαρχο και τον Ευθύδημο. Ο πατέρας του με πρόσκληση του φίλου του πολιτικού Περικλή άφησε τις Συρακούσες και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου έζησε ως μέτοικος τριάντα περίπου χρόνια, ως το θάνατό του. Ο Κέφαλος χάρη στην ευπορία του και τη γνωριμία του με εξέχοντες πνευματικούς άνδρες της Αθήνας έδωσε σωστή αγωγή και επιμελημένη μόρφωση στα παιδιά του. Το 430 π.Χ. ο Λυσίας μαζί με τα αδέλφια του, τον Πολέμαρχο και τον Ευθύδημο,αναχώρησε σε ηλικία 15 περίπου ετών για τους Θουρίους, την αποικία των Αθηναίων στην Κάτω Ιταλία. Εκεί διδάχτηκε ρητορική από τον Τεισία, το γνωστό Συρακόσιο ρήτορα. Το 412 π.Χ. όμως επέστρεψε ξανά στην Αθήνα, όταν μετά την άτυχη εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία υπερίσχυσε στους Θουρίους η εχθρική προς τους Αθηναίους πολιτική παράταξη. Μαζί με τον αδερφό του Πολέμαρχο εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ζούσε ως πλούσιος ισοτελής, έχοντας κτήματα, τρία σπίτια και εργοστάσιο ασπίδων στον Πειραιά, όπου εργάζονταν 120 δούλοι.
Όμως η έντονη πολιτική δράση και τα δημοκρατικά φρονήματα των δύο αδελφών ενόχλησαν τους Τριάκοντα τυράννους. Ο τύραννος Ερατοσθένης θανάτωσε τον Πολέμαρχο, ενώ ο Λυσίας διέφυγε στα Μέγαρα, χάνοντας μεγάλο μέρος από την περιουσία του. Από τα Μέγαρα υποστήριζε με σθένος τις επιχειρήσεις των εξόριστων στον Πειραιά με επικεφαλής τον Θρασύβουλο. Για το λόγο αυτό απέστειλε σ' αυτούς τα υπόλοιπα χρήματά του, ασπίδες και μισθοφόρους. Για τις ενέργειές του αυτές έγινε πρόταση από το Θρασύβουλο στην Εκκλησία του Δήμου, αμέσως μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας (403 π.Χ.), να του παραχωρηθεί το δικαίωμα του πολίτη, αλλά η πρόταση αυτή πολεμήθηκε ως παράνομη από τον πολιτικό αντίπαλο του Θρασύβουλου, Αρχίνο και έτσι ο Λυσίας δεν απόκτησε ποτέ το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη, αλλά έμεινε ως το θάνατό του ισοτελής μέτοικος.
Ο Λυσίας, μόλις επέστρεψε στην Αθήνα το 403 π.Χ., παρουσιάστηκε στο δικαστήριο ως κατήγορος του Ερατοσθένη, του φονιά του αδελφού του. Ο λόγος Κατά Ερατοσθένους είναι ο μόνος που εκφωνήθηκε από τον ίδιο το ρήτορα στο δικαστήριο. Από κει και πέρα ο Λυσίας, επειδή είχε χάσει την περιουσία του, εργάστηκε ως λογογράφος για να εξοικονομεί τα προς το ζην. Έγραφε με πληρωμή λόγους για άλλους, οι οποίοι τους αποστήθιζαν και τους αγόρευαν στα δικαστήρια για την υπεράσπιση των υποθέσεών τους. Ο Λυσίας πέθανε στην Αθήνα πιθανότατα το 377 π.Χ

Με εντυπωσίασες και πάλι αγαπημένε μου Πρωταθλητή! Συγχαρητήρια!!!!!!!!

Και για τη "Μύρτιδα" και για το σύγχρονό της το Λυσία. Έζησαν και οι δύο στην Αθήνα του Περικλή. Ο Λυσίας λίγο μεγαλύτερος και αρχοντόπουλο. Η "Μύρτις" λίγα χρόνια μικρότερή του και μάλλον από φτωχή οικογένεια ή και σκλάβα...

Ποιος ξέρει; Μπορεί και να γνωρίζονταν αυτοί οι δύο. Αν και τα κορίτσια εκείνα τα χρόνια δεν κυκλοφορούσαν συχνά έξω. Όταν όμως γίνονταν γιορτές ήταν όλοι οι κάτοικοι της Αθήνας έξω. Κι εκείνα τα χρόνια που η "Μύρτις" και ο Λυσίας ήταν παιδιά, η Αθήνα είχε πολλούς λόγους για γλέντια και γιορτές. Ήταν ο περίφημος χρυσός αιώνας που χτίστηκε ο Παρθενώνας και τα υπέροχα λαμπρά μνημεία της Ακρόπολης.

Ποιος να φανταζόταν τότε πως σε πολύ λίγο ο αττικός ουρανός θα πλημμύριζε σύννεφα και την πόλη θα χτυπούσαν η μια συμφορά μετά την άλλη;

Η "Μύρτις" δε στάθηκε καθόλου τυχερή. Έσβησε από το φοβερό λοιμό. Όπως και ο ίδιος ο αρχηγός της Αθήνας, ο Περικλής.

Ο Λυσίας όμως δεν ήταν πια εκεί να δει τα γεγονότα. Είχε φύγει για την πατρίδα του. Τη Σικελία. Η μοίρα της Αθήνας όμως τον κυνηγούσε κι εκεί. Ως φίλος των Αθηναίων μετά την αποτυχημένη τους εκστρατεία στη Σικελία αναγκάστηκε να τους ακολουθήσει πίσω στην Αθήνα. Στα 412 π.Χ. περίπου...

Εκεί και τον βρήκε η βαριά ήττα της Αθήνας από τη Σπάρτη, λίγα χρόνια αργότερα. Εκεί και ο θάνατος του αδερφού του, του Ερατοσθένη, από τους νέους άρχοντες της πόλης. Τους τριάντα τυράννους που οι Σπαρτιάτες τους είχαν αναθέσει να διοικούν την Αθήνα.

Ο Λυσίας αναγκάστηκε τότε να εγκαταλείψει την Αθήνα για δεύτερη φορά. Και να χάσει μεγάλο μέρος της περιουσίας του. Συνέχισε όμως να αγωνίζεται και για τη ζωή του αλλά και για να τιμωρηθεί ο φονιάς του αδερφού του.

Κατάφερε λοιπόν κάποια στιγμή να γυρίσει στην Αθήνα. Φτωχός τώρα πια... Και υποχρεωμένος να εργάζεται για να βγάζει το ψωμί του. Η δουλειά του ήταν να γράφει λόγους. Αυτό είχε σπουδάσει. Τη ρητορική.

Σήμερα σώζονται αρκετοί από τους λόγους του Λυσία. Που πέθανε περίπου στα 377 π.Χ. στην Αθήνα χωρίς όμως ποτέ να γίνει Αθηναίος πολίτης...